Dậy thì sớm là gì?
Tuổi dậy thì diễn ra quá trình phát triển nhanh chóng của xương và cơ, thay đổi hình dạng và kích thước cơ thể, phát triển khả năng sinh sản… Thông thường, các bé gái bắt đầu dậy thì ở khoảng 10 - 11 tuổi, bé trai dậy thì muộn hơn từ khoảng 11 - 12 tuổi. Dậy thì kết thúc khoảng 15 - 17 tuổi với nữ và 16 - 18 tuổi với nam.
Dậy thì sớm là hiện tượng trẻ dậy thì trước thời điểm được quy ước sẵn của cơ thể. Trẻ dậy thì sớm trước 8 tuổi đối với bé gái và 9 tuổi đối với bé trai. Nguyên nhân của dậy thì sớm đến từ nhiều yếu tố như do nhiễm trùng, rối loạn nội tiết tố, khối u bất thường, chấn thương não, hoặc do chế độ sinh hoạt. Một số trường hợp dậy thì sớm phải điều trị bằng thuốc, nhưng phần lớn là điều chỉnh thói quen sống hằng ngày.
Dậy thì sớm ảnh hưởng xấu đến khả năng tăng chiều cao của trẻ
Dậy thì sớm tác động như thế nào đến chiều cao?
Con người có 3 giai đoạn phát triển chiều cao mạnh mẽ nhất ở thời kỳ bào thai, 3 năm đầu đời và ở tuổi dậy thì. Như vậy, đây được xem là thời gian cuối cùng để tăng chiều cao vượt trội. Trong vài năm diễn ra dậy thì, có 1 - 2 năm trẻ sẽ cao đạt đỉnh với mức tăng 8 - 13 cm mỗi năm tùy vào thói quen chăm sóc sức khỏe. Nhìn chung, trẻ cao lên nhanh trong thời gian dậy thì.
Khi trẻ dậy thì sớm, quá trình tăng trưởng của xương diễn ra sớm hơn dự kiến. Đó cũng là lý do những trẻ này cao sớm hơn bạn bè cùng trang lứa, tốc độ tăng cũng nhanh hơn. Tuy nhiên, quá trình phát triển này sẽ nhanh chóng kết thúc bởi xương trưởng thành nhanh đồng nghĩa thời điểm ngừng tăng trưởng cũng sớm hơn. Kết quả là trẻ dậy thì sớm thường có chiều cao cố định thấp hơn những trẻ cùng tuổi khác.
Trẻ dậy thì sớm ngừng cao sớm hơn bạn bè cùng trang lứa
Làm thế nào để nhận biết trẻ dậy thì sớm?
Trẻ được xem là dậy thì sớm khi xuất hiện những dấu hiệu dưới đây trước 8 tuổi ở nữ và trước 9 tuổi ở nam:
- Bé gái bắt đầu phát triển ngực và xuất hiện kinh nguyệt.
- Tinh hoàn và dương vật tăng kích thước, lông mặt và giọng nói trầm hơn ở bé trai.
- Lông mu hoặc lông nách phát triển.
- Chiều cao tăng nhanh.
- Hình thành mụn ở mặt.
- Mùi cơ thể nặng hơn.
Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ dậy thì sớm như bệnh di truyền, bệnh mạn tính, thói quen ăn uống, sinh hoạt hằng ngày… Những yếu tố này tác động lên cơ thể làm rối loạn nội tiết tố, thúc đẩy dậy thì diễn ra sớm hơn dự kiến. Hiểu rõ nguyên nhân gây dậy thì sớm giúp trẻ có hướng điều trị và cải thiện tốt hơn, nhằm đảm bảo chiều cao đạt chuẩn khi trưởng thành.
Làm thế nào để cải thiện chiều cao cho trẻ dậy thì sớm?
Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng
Dinh dưỡng là điều quan trọng để trẻ phát triển chiều cao thuận lợi và nhanh chóng, kể cả với trẻ dậy thì sớm. Lúc này, chế độ ăn uống đủ chất và khoa học giúp trẻ tập trung tăng trưởng tối ưu, quyết định đến 32% chiều cao của trẻ. Những chất tham gia vào quá trình phát triển và kéo dài của xương có thể kể đến: Canxi, collagen type 2, vitamin D, vitamin K, magie, phốt pho, kẽm, sắt…
Bạn hoàn toàn có thể tìm thấy những dưỡng chất này ở nhiều thực phẩm như cá, tôm, cua, bông cải xanh, rau bina, cải xoăn, trứng, thịt gà, hạnh nhân, đậu nành, các sản phẩm từ sữa… Bữa ăn hằng ngày nên được xây dựng thực đơn với đầy đủ các chất, hàm lượng theo nhu cầu khuyến nghị. Xương được bổ sung đủ chất sẽ tăng cường sức khỏe, đủ điều kiện tăng trưởng hết tiềm năng.
Thực phẩm giàu dinh dưỡng nên được bổ sung hằng ngày
Khuyến khích trẻ vận động
Bên cạnh dinh dưỡng lành mạnh, trẻ cần giữ thói quen tập thể dục, thể thao hằng ngày để kích thích xương phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ hơn. Bởi khi trẻ dậy thì sớm thì xương sẽ nhanh chóng trưởng thành và cốt hóa, do đó trẻ cần vận động mỗi ngày để kích thích tăng trưởng hết tiềm năng. Hãy nhớ rằng, thói quen tập luyện ảnh hưởng đến 20% quá trình phát triển chiều cao của trẻ.
Trẻ đến tuổi dậy thì đã có thể tập đa dạng hình thức như: Bơi lội, đạp xe, yoga, tập xà đơn, nhảy dây, chạy bộ, bóng chuyền, bóng rổ, cầu lông… Để trẻ có hiệu suất vận động cao và xương kéo dài tốt hơn, cần lưu ý như sau:
- Nên duy trì việc tập luyện hằng ngày, tối thiểu 3 - 5 ngày/tuần, mỗi ngày dành ra 45 - 60 phút.
- Chọn hình thức tập phù hợp, có thể kết hợp nhiều bài tập nếu có khả năng.
- Tập vừa sức, tránh tập quá nặng hoặc tập khi đang có chấn thương.
- Không nên ăn trước khi tập, chỉ nên ăn nhẹ trước giờ tập 30 - 45 phút.
- Chuẩn bị nước để bổ sung trong thời gian nghỉ giải lao và sau buổi tập nhằm bù đắp năng lượng, phục hồi sức lực.
- Chọn trang phục tập thoải mái, chất liệu thấm hút mồ hôi.
Đảm bảo giấc ngủ
Một giấc ngủ ngon giúp tinh thần tỉnh táo cho một ngày hoạt động năng suất, tập thể dục hiệu quả hơn, ăn uống ngon miệng hơn. Khi trẻ ngủ, các cơ quan tiến hành trao đổi chất và chuyển hóa các chất giúp xương được nuôi dưỡng. Đây cũng là thời gian diễn ra phần lớn quá trình phát triển chiều cao bởi lúc này xương không còn chịu áp lực từ trọng lượng cơ thể như ban ngày.
Trẻ dậy thì sớm muốn cải thiện chiều cao cần tập thói quen đi ngủ sớm trước 22h. Điều này giúp trẻ đạt sâu giấc ở khoảng 23h - 1h - thời điểm cơ thể sản xuất nội tiết tố tăng trưởng với hàm lượng nhiều nhất trong ngày. Một số mẹo nhỏ giúp trẻ ngủ ngon hơn như:
- Giữ không gian phòng ngủ yên tĩnh, thoáng, nhiệt độ và ánh đèn vừa phải.
- Không ăn tối quá no hoặc ăn uống trước giờ đi ngủ.
- Không mặc quần áo quá chật sẽ chèn ép xương khớp.
- Không tiếp xúc ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính trước giờ đi ngủ.
- Có thể nghe nhạc nhẹ để thư giãn thần kinh trước khi ngủ.
Cần chăm sóc giấc ngủ nếu muốn tăng chiều cao thuận lợi
Duy trì tư thế chuẩn
Tư thế đi, đứng, ngồi, nằm hoặc khi lao động cần đạt chuẩn giúp trẻ bảo vệ sức khỏe xương khớp, đặc biệt là cột sống. Đây là cơ quan quan trọng nâng đỡ toàn bộ cơ thể. Xương khỏe mạnh là điều kiện tiên quyết để phát triển theo chiều dài nhanh chóng và hiệu quả. Duy trì tư thế chuẩn còn giúp trẻ hạn chế các tổn thương xương khớp có thể xảy ra trong cuộc sống hằng ngày.
Sử dụng thực phẩm hỗ trợ tăng chiều cao
Đây là các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng nhằm giúp trẻ tăng tốc độ phát triển chiều cao. Bữa ăn hằng ngày khó đảm bảo đầy đủ hàm lượng theo nhu cầu khuyến nghị, việc sử dụng thực phẩm hỗ trợ giúp trẻ bù đắp dưỡng chất. Tuy nhiên, thị trường này quá đa dạng nên cần sự tỉnh táo khi chọn lựa. Bạn nên chọn cho trẻ các sản phẩm đã được kiểm định an toàn, chất lượng, thành phần tốt cho xương và ưu tiên có nguồn gốc thiên nhiên. Những sản phẩm từ thương hiệu uy tín, nhận được nhiều phản hồi tích cực của người dùng cũng được khuyến khích hơn.
Những lưu ý để giúp trẻ dậy thì sớm tăng chiều cao hiệu quả
Tầm soát quá trình dậy thì
Để cải thiện chiều cao tốt hơn, phụ huynh cần theo dõi tình hình phát triển của trẻ cũng như kịp thời phát hiện những biểu hiện bất thường. Nếu trẻ xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào của dậy thì sớm, hãy cho trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám, tìm ra nguyên nhân cũng như tư vấn hướng chăm sóc sức khỏe. Tùy vào nguyên nhân đến từ bên trong cơ thể hay thói quen sinh hoạt hằng ngày mà trẻ cần được áp dụng các phương pháp cải thiện chiều cao khác nhau.
Phụ huynh nên theo dõi tình trạng sức khỏe của con thường xuyên
Chia nhỏ bữa ăn
Việc chia nhỏ các bữa ăn trong ngày thành 3 bữa chính và 2 bữa phụ giúp trẻ hấp thụ tốt hơn. Qua đó, trẻ được bổ sung liên tục chất dinh dưỡng, cơ thể dễ dàng tiếp nhận. Việc làm này cũng góp phần giúp trẻ có cảm hứng ăn uống hơn, điều chỉnh hàm lượng chất hiệu quả hơn để cân bằng cơ thể.
Uống nhiều nước
Nước đóng vai trò quan trọng trong vận chuyển các chất trong cơ thể, giúp xương nhận được những chất dinh dưỡng cần thiết cho phát triển về chiều dài và sức mạnh. Nước cũng hỗ trợ bôi trơn sụn khớp, giúp việc tập luyện trở nên dễ dàng và thuận lợi hơn. Uống đủ nước mỗi ngày giúp trẻ duy trì cân nặng ổn định.
Tránh xa các yếu tố cản trở
Các chất kích thích như cồn, thuốc lá, caffeine… có khả năng gây biến đổi chất trong cơ thể, thậm chí gây ra bệnh nặng. Đây là các yếu tố cản trở quá trình tăng chiều cao, trẻ cần tránh xa. Ngoài ra, trẻ nên hạn chế ăn uống các loại thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ ăn quá ngọt, quá mặn hoặc nhiều dầu mỡ, nước ngọt có ga… để tránh gây tăng cân nhanh, không tốt cho chiều cao.
Cho trẻ ăn uống lành mạnh để duy trì cân nặng ổn định
Kiểm soát cân nặng
Cân nặng nên giữ ở mức phù hợp với chiều cao hiện tại. Thiếu cân khiến trẻ còi cọc, ốm yếu, xương không được nuôi dưỡng đủ để tăng trưởng như bình thường. Thừa cân đồng nghĩa trẻ có lượng mỡ thừa nhiều, chúng chèn ép lên xương làm xương không có không gian phát triển. Các bữa ăn cân bằng, bổ sung nhiều rau củ trái cây, vận động thường xuyên… giúp trẻ kiểm soát trọng lượng cơ thể tốt hơn.
Dậy thì sớm có thể xảy ra ở bất kỳ ai, không phân biệt giới tính. Dậy thì sớm ảnh hưởng không tốt đến quá trình phát triển chiều cao ở trẻ em và thanh thiếu niên. Trẻ nên được áp dụng thói quen sinh hoạt lành mạnh để hạn chế nguy cơ dậy thì sớm. Hơn hết, hãy cho trẻ thực hiện theo chế độ ăn uống, tập luyện, nghỉ ngơi mà chúng tôi vừa chia sẻ để trẻ cao hết tiềm năng.
