Chiều cao trung bình không chỉ là một con số thống kê, mà còn là một thước đo quan trọng cho sức khỏe và phát triển của một quốc gia. Nó ảnh hưởng đến khả năng lao động, học tập, và thậm chí tinh thần của người dân. Trong một thế giới ngày càng cạnh tranh, việc có một dân số có chiều cao trung bình cao hơn có thể giúp quốc gia nâng cao năng suất lao động và thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội.
Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc trong nhiều lĩnh vực, từ kinh tế đến giáo dục và y tế. Tuy nhiên, vấn đề chiều cao vẫn là một thách thức đáng quan ngại. Chúng ta cần tập trung vào việc tìm hiểu nguyên nhân gây ra tình trạng này, có thể là do dinh dưỡng không đủ hoặc không cân đối, môi trường sống, hoặc các yếu tố khác. Đồng thời, chúng ta cần xem xét những chính sách và chương trình có thể giúp tăng chiều cao trung bình của người dân Việt Nam.
Nâng cao nhận thức và hành động để cải thiện tình hình chiều cao trung bình của người Việt là một nhiệm vụ quan trọng. Chúng ta không thể tiếp tục "dậm chân tại chỗ" và phải có sự đổi mới và nỗ lực để đảm bảo rằng tương lai của Việt Nam sẽ thấy sự cải thiện đáng kể trong khía cạnh này. Đây không chỉ là một vấn đề y tế, mà còn là một vấn đề của phát triển toàn diện và sự nổi bật của đất nước trong bối cảnh thế giới ngày càng phức tạp.
Chiều cao trung bình người Việt có tăng nhưng rất chậm
Theo kết quả Tổng điều tra dân số năm 2000, chiều cao nam thanh niên 162,3 cm và nữ là 152,4 cm. Tính từ giai đoạn năm 1975 đến 2000, chiều cao người dân Việt Nam tăng chậm, trung bình thêm 1,1 cm mỗi thập kỷ. Điều tra năm 2010, kết quả điều tra cho thấy chiều cao đạt được của nam là 164,4 cm và nữ 153,4 cm, tăng trung bình 2,1cm trong vòng 10 năm.
Báo cáo điều tra dân số năm 2019 chưa công bố sự tăng trưởng chiều cao. Tuy nhiên, nhìn vào tốc độ tăng trưởng của 2 giai đoạn trước, so sánh với tốc độ tăng trưởng các quốc gia khác, Việt Nam sẽ mất rất nhiều thời gian để san bằng mức chiều cao trung bình của thế giới hiện nay là 177 cm ở nam và của nữ giới là 163.3 cm. (theo Disabled-world).
Việt Nam nằm trong nhóm các nước có chiều cao trung bình thấp nhất Thế Giới
Trong bối cảnh đó, các quốc gia vốn có chiều cao trung bình tương đương hoặc thấp hơn Việt Nam vào năm 1950 như Nhật Bản, Hàn Quốc đều đã có những cú “lội ngược dòng”, vươn mình lên top đầu chiều cao châu Á. Do đó, không thể “đổ lỗi” hoàn toàn cho gen di truyền trong công cuộc cải thiện chiều cao.
Nguyên nhân khiến chiều cao người Việt hạn chế?
Những nguyên nhân khiến người Việt mãi không thể “lớn”:
Dinh dưỡng chưa khoa học
Trong hội thảo "Tầm vóc cơ thể và một số yếu tố tăng trưởng chiều cao" vào năm 2017, PGS.TS Lê Bạch Mai – Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia đã đưa ra nhận định: “Khẩu phần ăn của trẻ em Việt hiện chưa đảm bảo đa dạng, cân đối, chưa đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về một số chất dinh dưỡng quan trọng như Vitamin A, Vitamin D, Canxi, Sắt, Kẽm... Trong khẩu phần ăn hàng ngày của cả trẻ bình thường cũng như trẻ bị suy dinh dưỡng nhẹ cân và thấp còi đều không đủ Canxi và các vi chất thiết yếu giúp hấp thu Canxi vào xương hiệu quả”.
Chế độ dinh dưỡng của người Việt chú trọng vào tinh bột, thịt cá, ít rau xanh. Trong khi rau xanh chính là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất, củng cố hệ xương, thúc đẩy sự dài ra của xương, từ đó cải thiện chiều cao. Dinh dưỡng tác động đến 32% trong quá trình tăng trưởng chiều cao tự nhiên. Chú trọng xây dựng và áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học sẽ hỗ trợ chiều cao phát triển thuận lợi.
Về nguyên nhân này, không thể phủ nhận mối quan hệ giữa phát triển kinh tế, chất lượng cuộc sống và chế độ dinh dưỡng. Mức thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam thấp hơn Nhật Bản, Hàn Quốc. Do đó, nhiều phụ huynh Việt Nam vẫn chưa có điều kiện tốt để đầu tư chăm sóc dinh dưỡng cho con em, dẫn đến sự trì trệ trong tăng trưởng thể chất.
Trong giai đoạn từ năm 1975 – 2000, đất nước tập trung phục hồi, khắc phục hậu quả của chiến tranh, đời sống kinh tế còn gặp nhiều khó khăn. Việc chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ em vẫn còn hạn chế và chưa được chú trọng nhiều, nguồn lương thực khan hiếm do chính sách bao cấp tem phiếu. Tăng trưởng thể chất chậm là một trong những hệ quả không thể tránh khỏi của giai đoạn này.
Chính sách tem phiếu sau chiến tranh khiến việc cân bằng dinh dưỡng khó khăn
Từ năm 2000 – 2010, kinh tế Việt Nam bắt đầu có sự khởi sắc, đời sống vật chất cải thiện, các bậc phụ huynh cũng dần chú ý hơn đến việc chăm sóc dinh dưỡng, sức khỏe cho trẻ. Theo đó, chiều cao cũng có sự tăng trưởng mạnh hơn.
Hiện nay, nhịp sống hiện đại khiến nhiều ông bố bà mẹ Việt bận rộn hơn, không có nhiều thời gian chăm sóc con. Trẻ em có xu hướng sử dụng thức ăn đường phố, thức ăn nhanh giàu chất béo nhưng ít vi khoáng, nước ngọt có ga, đều là những thực phẩm cản trở sự tăng trưởng chiều cao. Ngoài ra, thức ăn nhanh còn làm tăng nguy cơ béo phì ở trẻ. Đây cũng là một trong những “thủ phạm” gây thấp lùn.
Lịch học các cấp học tại nước ta khá dày đặc: Bắt đầu từ 6h30 – 7h có thể kéo dài đến 11h30 – 12h trong khi lịch học buổi chiều lại bắt đầu từ 13h và kết thúc khoảng 17h – 17h30. Việc này khiến nhiều trẻ không kịp ăn sáng hoặc chỉ có thể ăn sáng qua loa trước giờ học. Bữa trưa ăn tại trường hoặc các hàng quán gần trường vốn rất khó có được sự cân bằng dinh dưỡng càng làm giảm đi cơ hội cao lớn của trẻ.
Lười vận động
Một nghiên cứu do Đại học Stanford thực hiện, thu thập từ hơn 700.000 người ở hơn 100 quốc gia. Đối tượng khảo sát sẽ sử dụng cùng một ứng dụng di động theo dõi sức khỏe và thể chất. Kết quả cho thấy người Việt chỉ đi bộ khoảng 3.600 bước/ngày, thấp hơn mức trung bình toàn cầu là 5.000 bước.
So với đối tượng ở quốc gia khác trong khảo sát, nghiên cứu cho thấy rằng Việt Nam nằm trong nhóm các nước lười vận động nhất Thế Giới. Báo cáo của Quỹ dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) cũng cho thấy Việt Nam thuộc nhóm 10 nước lười vận động nhất hiện nay.
Điều này cũng không quá bất ngờ, quanh các công viên, rất ít khi thấy hình ảnh người trẻ tập thể dục, chủ yếu là người cao tuổi.
Môn thể dục trong chương trình học chỉ có khoảng 2-3 tiết/tuần ở hầu hết các cấp học, chưa đủ để tác động đến sự tăng trưởng thể chất, trong khi vận động ảnh hưởng đến 20% trong quá trình phát triển chiều cao. Diện tích sân trường quá nhỏ, đặc biệt là tại các thành phố lớn – nơi tập trung dân cư đông đúc, không đáp ứng diện tích cho trẻ vui chơi và tập luyện thể thao thoải mái.
Người Việt chỉ đi bộ khoảng 3.600 bước/ngày
Mặt khác, việc tạo điều kiện cho con ra ngoài tham gia các câu lạc bộ thể thao, vận động cũng mất thời gian và nhiều mối nguy hiểm hơn khi con ở trong nhà. Với suy nghĩ này, không ít bậc phụ huynh lựa chọn “bảo vệ” con và tiết kiệm thời gian bằng cách hạn chế cho con ra khỏi nhà, vận động, chấp nhận để con “làm bạn” với các thiết bị điện tử.
Ngủ ít
Trong một cuộc sống đầy áp lực và hối hả, việc dành đủ thời gian cho giấc ngủ đôi khi trở nên khó khăn đối với người Việt. Thống kê cho thấy, số giờ ngủ trung bình mỗi ngày của người Việt là khoảng 6,5 - 7 tiếng, thấp hơn rất nhiều so với mức khuyến nghị là 8 tiếng/ngày. Điều này đang có tác động đáng kể đến sức khỏe và phát triển của chúng ta, đặc biệt là về mặt chiều cao.
Ngủ không đủ giấc làm cho tuyến yên sản sinh ra ít hormone tăng trưởng, và đây là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của các hệ cơ quan, bao gồm cả xương. Do đó, nếu chúng ta muốn cải thiện chiều cao của mình, việc ngủ đủ giấc là không thể thiếu.
Nhiều nguyên nhân dẫn đến việc người Việt không đảm bảo thời gian ngủ cần thiết. Trẻ em trong giai đoạn đến trường thường phải đối mặt với áp lực học tập và thành tích, điều này khiến họ thường xuyên thiếu giấc ngủ. Học sinh ở Việt Nam thường phải giải quyết một lượng lớn bài tập về nhà mỗi buổi tối, và nhiều người phải thức đến 1-2 giờ sáng để hoàn thành công việc này. Khiến cho họ phải thức dậy từ sớm để kịp đến trường.
Bên cạnh đó, giờ vào học ở Việt Nam thường khá sớm, từ 6h30 - 7h00 ở hầu hết các cấp học. Điều này đặt ra khá nhiều khó khăn cho học sinh và cả phụ huynh. So với điều này, ở Nhật Bản và Hàn Quốc, giờ vào học thường muộn hơn, khoảng 8 giờ sáng, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho học sinh nghỉ ngơi và chuẩn bị tinh thần cho ngày học tập.
Bố mẹ Việt thường đặt nhiều kỳ vọng đối với thành tích học tập của con cái, mong muốn họ đạt được kết quả tốt, thi đậu vào các trường chuyên hoặc trường điểm. Do đó, nhiều học sinh phải hy sinh thời gian ngủ để hoàn thành bài tập và ôn thi. Những bài kiểm tra và kỳ thi liên tục cũng khiến cho họ càng phải dành nhiều thời gian hơn để ôn bài, làm việc này rút ngắn thời gian nghỉ ngơi cần thiết.
Mặt khác, với sự phát triển mạnh mẽ của internet và mạng xã hội tại Việt Nam, không ít bạn trẻ thường thức khuya để chơi game, xem phim, hoặc trò chuyện với bạn bè online. Thói quen này gây tác động nghiêm trọng đến sức khỏe, phát triển chiều cao, và tạo ra nhiều vấn đề tiêu cực khác.
Với tốc độ phát triển hiện nay, Việt Nam có lẽ sẽ mất một khoảng thời gian dài trước khi có thể bắt kịp chiều cao trung bình của Nhật Bản, Hàn Quốc và các quốc gia khác trên thế giới. Tuy nhiên, chiều cao không chỉ đơn giản là vấn đề ngoại hình cá nhân mà còn thể hiện tầm vóc của người Việt trong mắt bạn bè quốc tế. Vì vậy, chúng ta không nên chỉ thỏa mãn với những lời khen ngợi mà cần phải thể hiện yếu điểm của mình và nỗ lực vươn mình. Đã đến lúc chúng ta cần thoát khỏi danh sách những quốc gia thấp lùn nhất châu Á và thế giới, để thể hiện hình ảnh dân tộc Việt Nam cao lớn, mạnh mẽ và kiên cường hơn bao giờ hết.
